Ο Κανιβαλισμός μιας Γιγάντιας Καταιγίδας στον Κρόνο
Της Αστροφυσικού Ελένης Χατζηχρήστου (δημοσιεύθηκε στο www.telescopeshop.gr)
Σε μια πρωτότυπη επιστημονική δημοσίευση που μόλις είδε το φως της δημοσιότητας, παρουσιάζεται η γέννηση και ο θάνατος μιας γιγάντιας καταιγίδας στον Κρόνο, όπως την κατέγραψε η αποστολή της NASA Cassini. Εκτός από το εντυπωσιακό μέγεθός της αυτή η καταιγίδα παρουσίασε και μια μοναδική πρωτοτυπία: αφού περικύκλωσε τον πλανήτη η κεφαλή συνάντησε και «κατανάλωσε» την ουρά της καταιγίδας, σε ένα μοναδικό φαινόμενο «κανιβαλισμού» στο ηλιακό μας σύστημα.
Σειρά εικόνων της αποστολής Cassini που δείχνει την εξέλιξη μιας τεράστιας καταιγίδας που περιέβαλλε τον πλανήτη και στη συνέχεια διαλύθηκε όταν η κεφαλή συνάντησε την ουρά της καταιγίδας, ύστερα από 200 ημέρες (Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/Hampton University).
Η καταιγίδα σε πλήρη εξέλιξη σε αυτό το μωσαϊκό εικόνων της αποστολής Cassini (Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/Hampton University).
Όπως γνωρίζουμε, οι Γήινες καταιγίδες εκτρέφονται από τις υγρές αέριες μάζες που επικρατούν πάνω από θερμά ωκεάνεια ύδατα. Κάτι παρόμοιο συνέβη και με την καταιγίδα του Κρόνου που ανακαλύφθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2010 και εκδηλώθηκε σε βόρειο γεωγραφικό πλάτος 33ο. Το Cassini την παρακολούθησε να μετακινείται με μεγάλη ταχύτητα προς δυσμάς, σχηματίζοντας μια περιστρεφόμενη δίνη η οποία μετατοπίζονταν με πολύ μικρότερη ταχύτητα. Σε μερικούς μόνο μήνες η καταιγίδα περιέβαλε τον πλανήτη στα βόρεια πλάτη, έχοντας διανύσει περιφέρεια μήκους 300.000 χλμ. και σκορπώντας αστραπές και βροντές στο δρόμο της.
Η Κρόνεια καταιγίδα ένα μήνα μετά από την εκδήλωσή της, Η λαμπρή κεφαλή είναι στα αριστερά ενώ η περιστρεφόμενη δίνη φαίνεται στα δεξιά της κεφαλής, σαν ένας κυκλικός μπλε σχηματισμός περιστοιχιζόμενος από φωτεινά σύννεφα (Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/Hampton University).
Ευτυχώς αυτό το φαινόμενο δεν παρατηρείται ποτέ στις Γήινες καταιγίδες, οι οποίες συνήθως συναντούν περιορισμούς λόγω του ανάγλυφου της Γης (π.χ. βουνά) και οδηγούνται σε σταδιακή αποδυνάμωση και τελικά στη διάλυσή τους. Στον Κρόνο ως γνωστόν δεν υπάρχει ανάγλυφο (δεν υπάρχει καν έδαφος) επομένως τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τις καταιγίδες από τη στιγμή που θα δημιουργηθούν. Η κεφαλή της εν λόγω καταιγίδας, αφού έκανε τον γύρο του πλανήτη, αναπόφευκτα συνάντησε και πάλι τη δίνη τον Ιούνιο 2011 και τότε αποδυναμώθηκε σταδιακά και τελικά διαλύθηκε στις 28 Αυγούστου. Οι ακριβείς μηχανισμοί που αποδυνάμωσαν την καταιγίδα δεν είναι ακόμη γνωστοί.
Η δίνη της γιγάντιας καταιγίδας σταδιακά αποδυναμώνεται και διαλύεται μετά την πάροδο πολλών μηνών (Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/HamptonUniversity).
Οι επιστήμονες μιλούν για μια καταιγίδα πρωτοφανούς ισχύος που διήρκεσε πάνω από 200 ημέρες και είναι η μεγαλύτερης διάρκειας Κρόνεια καταιγίδα που έχει καταγραφεί ως τώρα). Η δίνη που δημιουργήθηκε είχε έκταση 12.000 χλμ., η μεγαλύτερη που παρατηρήθηκε ποτέ στην τροπόσφαιρα του Κρόνου. Η δύναμη της καταιγίδας ήταν τέτοια που θα μπορούσε να έχει απορροφήσει σχεδόν ολόκληρη τη γήινη ατμόσφαιρα σε 150 ημέρες!
Εδώ φαίνεται καθαρά η διεύθυνση του ανέμου στη δίνη που εκτοξεύθηκε από την κεφαλή της Κρόνειας καταιγίδας τον Δεκέμβριο 2010. Η περιστροφική κίνηση της δίνης είναι στην κατεύθυνση των δεικτών του ρολογιού και μετακινείται αργά σε σχέση με την πολύ γρηγορότερη μετακίνηση της κεφαλής της καταιγίδας προς τα δυτικά (Credit: NASA/JPL-Caltech/SSI/Hampton University).
Η εξαιρετικά επιτυχής αποστολή της NASA Cassini στον Κρόνο και τους δορυφόρους του, περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη σε πολλές διαφορετικές τροχιές δίνοντας μια πανοραμική εικόνα σε πολλά γεωγραφικά πλάτη και ειδικά στις πολικές περιοχές του πλανήτη. Με αυτό τον τρόπο έχει γίνει δυνατή η φωτογράφηση βίαιων μετεωρολογικών φαινομένων, παλαιότερα στο νότιο και τώρα στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη, ακολουθώντας την εναλλαγή των εποχών του Κρόνου. Στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη καταιγίδες εκδηλώνονται μια φορά το Κρόνειο έτος (ένα έτος στον Κρόνο διαρκεί όσο 30 γήινα έτη). Μάλιστα αυτή την εποχή μια ακόμη εντυπωσιακή καταιγίδα εξελίσσεται στο λεγόμενο βόρειο πολικό εξάγωνο του πλανήτη και καταγράφεται και λεπτομερώς από την αποστολή Cassini.
Εικόνα μιας ακόμη Κρόνειας καταιγίδας όπως φωτογραφήθηκε από την αποστολή Cassini στις 27 Νοεμβρίου 2012, από ύψος 400.000 χλμ. πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη (Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute).
Η μελέτη αυτών των φαινομένων σε πλανητική κλίμακα είναι εξαιρετικά χρήσιμη, καθώς οι μεταξύ τους συγκρίσεις βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση της αιτίας και των ιδιοτήτων των καιρικών συστημάτων που εκδηλώνονται στους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος..
Για περισσότερες εικόνες του Cassini επισκεφθείτε την ιστοσελίδα https://saturn.jpl.nasa.gov/photos/raw/index.cfm .